Panshet Dam

पानशेत धरण

पश्चिम घाटाच्या कुशीत वसलेले पानशेत धरण हे महाराष्ट्रातील एक सुंदर जलाशय आहे. पुण्यापासून सुमारे ५० किमी अंतरावर असलेले हे ठिकाण निसर्गप्रेमी, साहसप्रेमी आणि शांतता शोधणाऱ्यांसाठी एक आदर्श निवासस्थान आहे. हे धरण पुण्यासाठी एक महत्त्वाचा जलस्रोत आहे, पण त्याबरोबरच येथील हिरवाई, डोंगररांगा आणि नयनरम्य दृश्ये पर्यटकांना आकर्षित करतात. धरणाच्या परिसरात बोटिंग, कायाकिंग आणि इतर वॉटरस्पोर्टस अनुभवता येतात. यामुळे साहसी पर्यटकांसाठी हे एक उत्तम ठिकाण ठरते.

इतिहास, जैवविविधता आणि शांत निसर्ग यांचा मिलाफ येथे पहायला मिळतो. शहराच्या गोंगाटापासून दूर, ताजेतवाने होण्यासाठी आणि मनःशांती मिळवण्यासाठी पानशेत धरण एक परिपूर्ण पर्याय आहे. येथे आल्यावर निसर्गाच्या सान्निध्यात विसावण्याचा आणि आनंद घेण्याचा एक अनोखा अनुभव मिळतो.

इतिहास

पानशेत धरण, ज्याला तानाजीसागर धरण म्हणूनही ओळखले जाते, १९५० च्या उत्तरार्धात आंबी नदीवर बांधण्यात आले. हे धरण पुणे आणि आसपासच्या भागांना पाणीपुरवठा करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. १९६१ मध्ये या धरणाच्या भीषण गळतीमुळे पुण्यात मोठा पूर आला. या आपत्तीमुळे शहरातील अनेक भाग उद्ध्वस्त झाले आणि प्रचंड नुकसान झाले. या दुर्दैवी घटनेनंतर धरणाची पुनर्बांधणी करण्यात आली, आणि आज ते प्रादेशिक जलव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा घटक बनले आहे.

कालांतराने, पानशेत धरण पर्यटनासाठीही एक प्रमुख आकर्षण बनले आहे. येथील निसर्गरम्य सौंदर्य, हिरव्यागार डोंगररांगांमधील शांत जलाशय आणि वॉटरस्पोर्टस पर्यटकांना आकर्षित करतात. इतिहास, निसर्ग आणि साहस यांचा मिलाफ अनुभवायचा असेल, तर पानशेत धरणाला नक्कीच भेट द्यायला हवी.

जैवविविधता

पानशेत धरण समृद्ध जैवविविधतेने वेढलेले असून, निसर्गप्रेमींसाठी एक अद्वितीय ठिकाण आहे. पश्चिम घाटाच्या सान्निध्यामुळे येथे विविध प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राण्यांचा अधिवास आढळतो. धरणाच्या सभोवतालच्या घनदाट जंगलात अनेक दुर्मीळ पक्ष्यांचे वास्तव्य आहे. येथे किंगफिशर, बगळे आणि हेरॉनसारख्या पक्ष्यांचे सहज दर्शन घडते. हिरवीगार झाडे आणि स्वच्छ जलाशय यामुळे हा परिसर वन्यजीवांसाठी सुरक्षित निवासस्थान बनला आहे.

पानशेतच्या जंगलात रंगबिरंगी फुलपाखरे, सरपटणारे प्राणी आणि लहान सस्तन प्राणी सहज दिसतात. त्यामुळे पक्षी निरीक्षण आणि निसर्गभ्रमंतीसाठी हे ठिकाण परिपूर्ण आहे. येथे आल्यानंतर निसर्गाच्या शांततेत हरवण्याचा आणि जैवविविधतेचा अनोखा अनुभव घेण्याचा आनंद पर्यटकांना मिळतो.

पानशेत धरणाजवळील पर्यटन स्थळे

पानशेत धरण हे केवळ शांत आणि निसर्गरम्य जलाशयासाठी प्रसिद्ध नाही, तर याच्या आसपासच्या आकर्षक स्थळांसाठीही ओळखले जाते. निसर्गप्रेमी, इतिहासप्रेमी आणि साहसप्रेमी पर्यटकांसाठी येथे भरपूर गोष्टी अनुभवता येतात.

• पानशेत वॉटर स्पोर्ट्स
  पानशेत धरण हे साहसप्रेमींसाठी एक उत्तम ठिकाण आहे. येथे वर्षभर वॉटर स्पोर्ट्सचा आनंद घेण्यासाठी पर्यटक मोठ्या संख्येने येतात. शांत जलाशयात कायाकिंगचा अनुभव अद्वितीय असतो. निसर्गरम्य परिसराचा आस्वाद घेत पाण्यातून अलगद मार्गक्रमण करताना एक वेगळाच आनंद मिळतो.
  ज्यांना अजून काही नवीन अनुभव हवा आहे, त्यांच्यासाठी स्पीडबोट आणि पेडल बोट सारख्या बोटिंगच्या सुविधा उपलब्ध आहेत. जलाशयाच्या शांत पाण्यावर बोटिंग करताना परिसराच्या सुंदरतेचा मनमुराद आनंद घेता येतो. थरारक अनुभव हवे असतील, तर जेट स्कीइंग हा उत्तम पर्याय आहे. पाण्यावरील वेगवान सफर रोमांचक वाटते आणि साहसप्रेमींसाठी अविस्मरणीय सफर ठरते.
• सिंहगड किल्ला
  सिंहगड किल्ला पानशेतपासून सुमारे २५ किलोमीटर अंतरावर आहे. हा किल्ला मराठा इतिहासातील एक महत्त्वाचा ठेवा आहे. १६७० मधील सिंहगडच्या लढाईत या किल्ल्याने मोलाची भूमिका बजावली. आज हा किल्ला ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध आहे. ट्रेक दरम्यान सह्याद्री पर्वतरांगा आणि पुणे शहराचे विहंगम दृश्य दिसते. मार्गावर अनेक लहान स्टॉल्सवर स्थानिक पदार्थांचा आनंद घेता येतो. गडावर पोहोचल्यावर गरमागरम कांदा भजी आणि झणझणीत पिठलं-भाकरी खाण्याचा आनंद वेगळाच असतो. निसर्गसौंदर्य, इतिहास आणि साहस यांचा अनोखा मिलाफ येथे अनुभवायला मिळतो.
• खडकवासला धरण
  खडकवासला धरण पानशेतपासून सुमारे २० किलोमीटर अंतरावर आहे. हे पुणे शहराला पिण्याचे पाणी पुरवणारे एक महत्त्वाचे जलाशय आहे. येथील शांत वातावरण आणि निसर्गसौंदर्य यामुळे हे ठिकाण पिकनिकसाठी आदर्श मानले जाते. धरणाच्या जवळच खडकवासला चौपाटी आहे. येथे वेगवेगळ्या स्टॉल्सवर चविष्ट भेळपुरी, वडा पाव आणि भाजलेले मक्याचे कणीस मिळते. पावसाळ्यात हे धरण आणखी सुंदर दिसते. पाणी भरून वाहू लागल्यावर या ठिकाणी मनमोहक दृश्य निर्माण होते.
• वरसगाव धरण
  वरसगाव धरण, ज्याला वीर बाजी पासलकर धरण म्हणूनही ओळखले जाते, पानशेतच्या जवळ वसलेले आहे. येथील शांत आणि निसर्गरम्य वातावरण पर्यटकांना आकर्षित करते. हे ठिकाण कॅम्पिंग, पक्षीनिरीक्षण आणि फोटोग्राफीसाठी आदर्श आहे. धरणाच्या सभोवतालच्या हिरव्यागार टेकड्या आणि स्वच्छ जलाशय निसर्गप्रेमींसाठी एक परिपूर्ण निवांत ठिकाण ठरतात. शांत पाण्यावर परावर्तित होणारा निळसर आकाशाचा रंग आणि सकाळच्या कोवळ्या किरणांत चमकणारा परिसर या ठिकाणाच्या सौंदर्यात भर घालतात.
• टेमघर धरण
  पानशेतच्या जवळ असलेले टेमघर धरण तुलनेने कमी प्रसिद्ध आहे, पण निसर्गप्रेमी आणि शांततेच्या शोधात असलेल्या पर्यटकांसाठी एक उत्कृष्ट ठिकाण आहे. येथील हिरव्यागार सह्याद्री पर्वतरांगेचे विहंगम दृश्य डोळ्यांना सुखावणारे आहे. गर्दीपासून दूर, हे ठिकाण निसर्गाच्या सान्निध्यात निवांत वेळ घालवण्यासाठी आदर्श आहे.
• राजगड किल्ला
  राजगड किल्ला एकेकाळी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्याची राजधानी होता. हा किल्ला इतिहासप्रेमी आणि ट्रेकिंगसाठी उत्सुक असलेल्या पर्यटकांसाठी एक उत्तम ठिकाण आहे. सह्याद्रीच्या rugged पर्वतरांगांमध्ये वसलेला हा किल्ला सभोवतालच्या डोंगर-दऱ्यांचे विहंगम दृश्य देतो.
  किल्ल्यावर पोहोचल्यावर प्राचीन राजवाड्याचे अवशेष, तटबंदी आणि पाण्याच्या टाक्या पाहायला मिळतात. या ठिकाणी फिरताना मराठ्यांच्या भव्य इतिहासाची झलक अनुभवता येते. ट्रेकिंगसाठी राजगड हा एक रोमांचक पर्याय आहे. येथे विविध स्तराच्या अवघड मार्गांनी ट्रेकिंग करता येते, त्यामुळे नवशिके आणि अनुभवी ट्रेकर्स दोघांसाठीही हा उत्तम अनुभव ठरतो.

निसर्गप्रेमींसाठी पानशेत, वरसगाव आणि खडकवासला धरणांचा परिसर शांत आणि मनमोहक आहे. येथे येणाऱ्या प्रत्येकाला काही ना काही हटके अनुभव घेता येतो.

भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ

पानशेत धरण प्रत्येक ऋतूत वेगळी जादू निर्माण करते. पावसाळ्यात येथील निसर्ग सौंदर्य आपल्या शिखरावर असते. धरण भरून वाहते, सभोवतालच्या टेकड्या गर्द हिरवाईने नटतात, आणि वातावरण धुक्याच्या हलक्या चादरीत लपेटलेले असते. गार वारा आणि निसर्गाचा ओलावा यामुळे येथे फिरण्याचा अनुभव अविस्मरणीय ठरतो. हिवाळ्यात हवामान आल्हाददायक राहते, ज्यामुळे कॅम्पिंग, ट्रेकिंग आणि वॉटर स्पोर्ट्ससाठी हा सर्वोत्तम काळ मानला जातो. थंडगार हवा आणि निळसर आकाश हे वातावरण अधिक आनंददायी बनवतात. उन्हाळ्यात तापमान वाढते, पण धरणाच्या थंड पाण्यामुळे हा परिसर ताजातवाना वाटतो. हिरवीगार झाडे आणि शांत जलाशय उन्हाच्या झळांपासून सुटका देतात. उन्हाळ्यातील सुट्टी घालवण्यासाठी हे ठिकाण उत्तम पर्याय ठरते. कोणत्याही ऋतूमध्ये पानशेत धरण निसर्गाच्या कुशीत एक अनोखा अनुभव देते.

पानशेतला कसे पोहोचाल?

पानशेत धरण पुणे आणि मुंबईहून सहज पोहोचता येते. हे ठिकाण निसर्गप्रेमी आणि साहसप्रेमींसाठी एक लोकप्रिय पर्याय आहे. पुण्यापासून पानशेत अवघ्या ५० किमी अंतरावर आहे. सिंहगड रोडमार्गे गाडीने सुमारे दीड तासात येथे पोहोचता येते. प्रवासादरम्यान पश्चिम घाटाच्या निसर्गरम्य दृश्यांचा आनंद घेता येतो. मुंबईहून पानशेतला पोहोचण्यासाठी सुमारे १८० किमी अंतर कापावे लागते. गाडीने प्रवास केल्यास चार ते पाच तास लागतात. रेल्वेने यायचे असल्यास पुणे जंक्शन हे सर्वात जवळचे स्थानक आहे. तेथून बस किंवा टॅक्सीने पुढील प्रवास करता येतो. पुणे आंतरराष्ट्रीय विमानतळ पानशेतपासून ५५ किमी अंतरावर आहे. विमानतळावरून टॅक्सी किंवा बस उपलब्ध आहे. विविध प्रवास पर्यायांमुळे पानशेत धरणाची सफर सोपी आणि आनंददायक होते.

सावधगिरी आणि सूचना

पानशेत धरणाला भेट देताना काही आवश्यक बाबी लक्षात घेतल्या तर प्रवास अधिक आनंददायक आणि सुरक्षित होतो. जलक्रीडा करताना सुरक्षिततेच्या नियमांचे पालन करणे महत्त्वाचे असते. लाइफ जॅकेट परिधान करणे आणि प्रशिक्षित मार्गदर्शकांच्या सूचनांचे पालन करणे आवश्यक आहे. साहसी उपक्रम किंवा ट्रेकिंग करायचे असल्यास आरामदायक कपडे घालावेत. हवामान बदलत असल्याने पावसाळ्यात रेनकोट किंवा छत्री सोबत ठेवावी, तर हिवाळ्यात सौम्य उबदार कपडे आवश्यक ठरतात. धरणाजवळ काही छोटी हॉटेल्स आणि खाण्याचे स्टॉल्स आहेत, पण दिवसभर परिसरात फिरायचे असल्यास सोबत थोडे स्नॅक्स आणि पाणी बाळगणे सोयीचे ठरते. निसर्गाचा आदर करणे तितकेच महत्त्वाचे आहे. कचरा न करता परिसर स्वच्छ ठेवण्याची जबाबदारी प्रत्येकाने घ्यावी. शांत वातावरण आणि निसर्गसौंदर्य अबाधित राहील याची काळजी घ्यावी. या लहानशा गोष्टी लक्षात ठेवल्यास पानशेत धरणाचा अनुभव अधिक सुंदर होतो.

पानशेतला का भेट द्यावी ?

पानशेत धरण हे निसर्गसौंदर्य, साहस आणि ऐतिहासिक वारसा यांचे अद्भुत मिश्रण आहे. शांत निवांत वेळ घालवायचा असो, ऍडव्हेंचर स्पोर्ट्सचा आनंद घ्यायचा असो किंवा इतिहासाचा अभ्यास करायचा असो, येथे प्रत्येकासाठी काहीतरी खास आहे. धरणाजवळून दिसणाऱ्या सह्याद्रीच्या रमणीय पर्वतरांगा, निळेशार जलाशय आणि हिरवीगार झाडे मनाला प्रसन्न करतात.

कुटुंबांसाठी हे एक निवांत पर्यटनस्थळ आहे, जिथे मनोरंजनाच्या विविध सुविधा उपलब्ध आहेत. साहसप्रेमींसाठी ट्रेकिंग, जेट स्कीइंग आणि बोटिंगसारखे रोमांचक उपक्रम आहेत. निसर्गप्रेमींसाठी हा परिसर पक्षी निरीक्षण आणि जैवविविधतेचा आनंद घेण्यास उपयुक्त आहे. पुण्याजवळील सहज पोहोचण्याजोग्या या ठिकाणी आल्यानंतर निसर्गाच्या कुशीत हरवल्यासारखे वाटते. पावसाळ्यात इथे धबधबे वाहू लागतात, तर हिवाळ्यात आल्हाददायक वातावरणाचा आनंद घेता येतो. प्रत्येक ऋतूत वेगळीच जादू असलेल्या या ठिकाणी एकदा तरी भेट द्यायलाच हवी.