Amboli Ghat

आंबोली घाट

महाराष्ट्राच्या सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये वसलेला आंबोली घाट हे निसर्गप्रेमींसाठी स्वर्गासमान ठिकाण आहे. सुमारे ६९० मीटर उंचीवर असलेले हे हिल स्टेशन कोकण किनारपट्टीच्या आधीचे शेवटचे थंड हवेचे ठिकाण आहे. पावसाळ्यात येथे प्रचंड पर्जन्यवृष्टी होत असल्याने आंबोलीला “महाराष्ट्राचे चेरापुंजी” असेही संबोधले जाते. हिरवेगार पर्वत, धबधबे, धुके आणि समृद्ध जैवविविधता यामुळे हे ठिकाण पर्यटकांचे मन मोहून टाकते.

इतिहास

आंबोली घाटाचा इतिहास ब्रिटिशकालीन काळापर्यंत मागे जातो. हा परिसर वेंगुर्ला-बेळगाव व्यापारी मार्गाचा महत्त्वाचा भाग होता. १८८० च्या दशकात कर्नल वेस्टरोप यांनी आंबोलीचे पर्यटन दृष्टीने महत्व ओळखले आणि त्याचे हिल स्टेशनमध्ये रूपांतर केले. याशिवाय, सावंत-भोसले घराण्याने उन्हाळी विश्रांतीसाठी येथे काही वास्तू उभारल्या होत्या, ज्यामुळे या ठिकाणाला ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले.

जैवविविधता

आंबोली जैवविविधतेने समृद्ध असून येथे ३५ हून अधिक सस्तन प्राण्यांच्या प्रजाती, २०० हून अधिक पक्ष्यांच्या प्रजाती, १५० फुलपाखरांचे प्रकार तसेच ४५ पेक्षा जास्त सरपटणाऱ्या आणि उभयचर प्राण्यांच्या प्रजाती आढळतात. विशेषतः मलाबार ग्लायडिंग बेडूक, दुर्मीळ आंबोली बुश बेडूक आणि मलाबार पिट वायपर साप हे इथल्या जंगलात पाहायला मिळतात. त्यामुळेच वन्यजीव प्रेमी आणि संशोधकांसाठी आंबोली घाट हे एक नंदनवन आहे.

आंबोली जवळील पर्यटन स्थळे

• धबधबे
  मुसळधार पावसामुळे आंबोली घाटात विविध धबधबे पाहायला मिळतात. हिरव्यागार पर्वतरांगांमधून कोसळणारे हे धबधबे निसर्गप्रेमींना आणि छायाचित्रकारांना आकर्षित करतात.
• आंबोली धबधबा
  आंबोली बसस्थानकापासून अवघ्या ३ किमी अंतरावर असलेला हा धबधबा पर्यटकांसाठी मुख्य आकर्षण आहे. घनदाट जंगलाच्या कुशीत वसलेला हा धबधबा पावसाळ्यात विशेष विलोभनीय दिसतो. खळखळाट करत कोसळणाऱ्या पाण्याचा नजारा डोळ्यांचे पारणे फेडतो. येथे मिळणारी गरम गरम कांदाभजी, भाजलेले मक्याचे कणीस आणि चहा या मुळे या ठिकाणी भेट देण्याचा अनुभव अधिक आनंददायी होतो.
• नांगरतास धबधबा
  आंबोलीपासून सुमारे १० किमी अंतरावर असलेला नांगरतास धबधबा एका अरुंद दरीतून ४० फूट उंचावरून कोसळतो. मुसळधार पावसात या धबधब्याचा प्रवाह अधिक जोमाने वाहतो आणि परिसर दणाणून सोडतो. या धबधब्याजवळ व्ह्यू पॉईंट आणि पूल असल्याने पर्यटक सहजतेने निसर्ग सौंदर्याचा आनंद घेऊ शकतात.
• रिव्हर्स वॉटरफॉल
  पावसाळ्यात रिव्हर्स वॉटरफॉल हा निसर्गाचा अद्भुत चमत्कार आंबोलीजवळ पाहायला मिळतो. या ठिकाणी जोराने वाहणाऱ्या वाऱ्यामुळे, धबधब्यातून जमिनीकडे जाणारे पाणी वर आकाशाकडे जाताना दिसते, त्यामुळे या ठिकाणाला “रिव्हर्स वॉटरफॉल” असे म्हणतात.
• दाभोसा धबधबा
  हा आंबोलीजवळील आणखी एक सुंदर धबधबा! येथील प्रवाहाचा आवाज आणि निसर्गाच्या सान्निध्यात घालवलेले क्षण पर्यटकांना ताजेतवाने करतात.

इतर आकर्षणे

• हिरण्यकेशी मंदिर
  हे मंदिर आंबोलीपासून सुमारे ५ किमी अंतरावर एका गुहेच्या परिसरात वसलेले आहे, जिथून हिरण्यकेशी नदी उगम पावते. दगडी गुहेतून वाहणाऱ्या नदीचे पाणी पुढे एका तळ्यात साचते, आणि नंतर प्रवाहित होते. मंदिर परिसरातील निसर्गसौंदर्य आणि शांत वातावरणामुळे हे ठिकाण पर्यटकांसाठी उत्तम आहे.
• सनसेट पॉइंट
  सनसेट पॉइंट हा आंबोलीतील सर्वात मोहक स्थळांपैकी एक आहे. हे ठिकाण खासकरून आकाशातील नयनरम्य देखाव्यांसाठी ओळखले जाते. संध्याकाळच्या वेळेस आकाशात पसरलेल्या लाल, नारंगी आणि जांभळ्या रंगांच्या छटा या ठिकाणाचे सौंदर्य अधिकच वाढवतात. निसर्गाच्या सान्निध्यात शांतता अनुभवण्यासाठी आणि फोटोग्राफी साठी हे एक उत्कृष्ट ठिकाण आहे.
• माधवगड किल्ला
  मराठा इतिहासाची साक्ष देणारा माधवगड किल्ला हे आंबोलीच्या पर्यटनस्थळांपैकी एक ऐतिहासिक महत्व असलेले ठिकाण आहे. पुरातन काळातील हा किल्ला महाराष्ट्राच्या इतिहासा पाऊलखुणा दर्शवतो. इथून दिसणारे सह्याद्रीच्या पर्वतरांगेचे विहंगम दृश्य पर्यटकांना मंत्रमुग्ध करते. इतिहासप्रेमी आणि ट्रेकिंग करणाऱ्यांसाठी हे ठिकाण अतिशय आकर्षक आहे.
• जंगल सफारी आणि निसर्ग भ्रमंती
  आंबोलीच्या घनदाट जंगलांमध्ये जैवविविधतेचा मनमुराद आनंद घेण्यासाठी जंगल सफारी आणि निसर्ग भ्रमंतीचे उत्तम पर्याय आहेत. येथे अनेक दुर्मिळ प्राणी आणि पक्षी पाहायला मिळतात. येथे मुख्यतः सर्पप्रेमी आणि पक्षी निरीक्षक मोठ्या संख्येने भेट देतात. निसर्गप्रेमी आणि साहसप्रेमी पर्यटकांसाठी आंबोलीतील जंगल भ्रमंती हा एक अविस्मरणीय अनुभव ठरतो.
• महादेवगड पॉइंट
  हे आंबोलीमधील कमी प्रसिद्ध पण अत्यंत नयनरम्य ठिकाण आहे. येथून दूरवर पसरलेल्या सह्याद्री पर्वतरांगेचे अप्रतिम दृष्य दिसते. पावसाळ्यात आणि हिवाळ्यात येथे धुके पसरलेले असते, त्यामुळे डोंगराच्या कड्यावरून खाली पाहताना आपण जणू ढगांमध्येच विहार करत आहोत, अशी अनुभूती येते.
• कावळेसाद पॉइंट
  हे ठिकाण सह्याद्री पर्वतरांगेच्या कुशीत वसलेले असून धुक्याने भरलेल्या खोऱ्यांचे अप्रतिम दृश्य पर्यटकांना मोहून टाकते. पावसाळ्यात येथे ढग जमिनीला स्पर्श करतात, त्यामुळे इथे उभे राहिल्यास स्वर्गीय अनुभव मिळतो.
• वन्यजीव निरीक्षण आणि हर्पेटॉलॉजी टूर
  आंबोलीत अनेक दुर्मिळ प्राणी, कीटक आणि सरपटणारे प्राणी आढळतात. येथे दरवर्षी हर्पेटॉलॉजी (सरपटणाऱ्या प्राण्यांची अभ्यास टूर) टूर आयोजित केल्या जातात, ज्या सर्पप्रेमी आणि वन्यजीव अभ्यासकांसाठी अत्यंत रोचक असतात. हि सर्व ठिकाणे आंबोलीच्या सौंदर्यात भर टाकतात आणि पर्यटकांना निसर्ग आणि साहसाचा अनोखा अनुभव देतात.

भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ

नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी हा हिवाळी ऋतू आंबोलीसाठी अत्यंत आल्हाददायक आणि मनमोहक असतो. या कालावधीत तापमान १०°C ते २५°C पर्यंत राहते, ज्यामुळे गारवा जाणवतो, पण हवामान अतिशय सुखद आणि प्रवासासाठी उत्तम असते. या ऋतूमध्ये ढगाळ वातावरण, स्वच्छ आकाश, आणि धुक्याच्या दुलईत लपलेली पर्वतराजी हे आंबोलीचे वैशिष्ट्य ठरते. हिवाळा हा सकाळी फिरणे, जंगल सफारी, सूर्योदय – सूर्यास्ताचे विहंगम दृश्य पाहणे, तसेच पक्षी निरीक्षण यासाठी सर्वोत्तम कालावधी असतो.

मार्च ते मे हा उन्हाळी ऋतू तुलनेने सौम्य असतो. यावेळी तापमान २५°C ते ३५°C दरम्यान राहते, जे इतर भागांच्या तुलनेत बरेच थंड असते. उन्हाळ्यात पर्यटकांची गर्दी तुलनेने कमी असल्यामुळे शांत आणि निवांत वातावरणाचा आनंद घेता येतो. हिरण्यकेशी मंदिर, जंगलातील फेरफटका आणि जवळच्या ठिकाणांमधील निवांतपणा यासाठी हा काळ आदर्श आहे.

जून ते सप्टेंबर हा पावसाळी हंगाम आंबोलीसाठी सुवर्णकाळ मानला जातो. या काळात आंबोली “महाराष्ट्रातील चेरापुंजी” म्हणून ओळखली जाते, कारण येथे प्रचंड प्रमाणात पाऊस पडतो. परिसरातील धबधबे, हिरवीगार दरी, धुक्याने भरलेले पर्वत, आणि ओसंडून वाहणाऱ्या नद्या यामुळे निसर्गप्रेमींना हे ठिकाण स्वर्गासमान वाटते. यामध्ये आंबोली धबधबा, नांगरतास धबधबा, रिव्हर्स वॉटरफॉल यांसारखी ठिकाणे विशेष आकर्षण ठरतात.

आंबोलीला कसे पोहोचाल?

आंबोलीला पोहोचण्यासाठी अनेक मार्ग उपलब्ध आहेत. हवाई मार्गाने प्रवास करू इच्छिणाऱ्यांसाठी सर्वात जवळचे विमानतळ गोव्याचे दाबोलीम विमानतळ आहे, जे आंबोलीपासून सुमारे १०३ किमी अंतरावर आहे. विमानतळावरून टॅक्सी किंवा बसद्वारे पुढील प्रवास करता येतो. रेल्वे मार्गाने प्रवास करायचा असल्यास सावंतवाडी रोड रेल्वे स्थानक हे सर्वात जवळचे स्थानक आहे, जे आंबोलीपासून ३० किमी अंतरावर आहे. येथे अनेक रेल्वे थांबतात, त्यामुळे मुंबई, पुणे, कोल्हापूर आणि गोव्याहून सहज प्रवास करता येतो. रेल्वे स्थानकावरून आंबोलीसाठी स्थानिक वाहतूकसुद्धा उपलब्ध आहे. रस्त्याने प्रवास करायचा असल्यास आंबोली बेळगावपासून ६८ किमी, कोल्हापूरपासून ११९ किमी, आणि पणजीपासून ९० किमी अंतरावर आहे. राष्ट्रीय महामार्ग आणि राज्य महामार्गांद्वारे आंबोलीला सहज पोहोचता येते. एस.टी. बस, खासगी बससेवा तसेच टॅक्सी आणि खासगी वाहनांच्या मदतीनेही येथे जाता येते. विशेषतः पावसाळ्यात हा प्रवास अतिशय मनमोहक होतो, कारण सभोवतालच्या डोंगरांवर हिरवाई पसरलेली असते आणि अनेक ठिकाणी धबधबे वाहत असतात. त्यामुळे आंबोली हे निसर्गप्रेमींसाठी एक उत्तम पर्यटनस्थळ आहे.

सावधगिरी आणि सूचना

आंबोली हे निसर्गप्रेमींसाठी एक अद्वितीय पर्यटनस्थळ आहे, विशेषतः पावसाळ्यात येथील सौंदर्य अनेक पटींनी वाढते. धबधबे, धुक्याची दुलई आणि हिरवीगार दाट जंगले यामुळे येथे भेट देण्याचा अनुभव अविस्मरणीय ठरतो. मात्र, पावसाळ्यात प्रवास करताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे. या काळात रस्ते निसरडे होतात, त्यामुळे वाहन चालवताना अधिक सावधगिरी बाळगावी. शक्यतो रात्रीचा प्रवास टाळावा, कारण कमी प्रकाश आणि धुक्यामुळे रस्ता नीट दिसण्यात अडथळे निर्माण होऊ शकतात. ट्रेकिंगसाठी आंबोली प्रसिद्ध असल्याने जर तुम्ही ट्रेकिंग करत असाल, तर वॉटरप्रूफ शूज आणि रेनकोट सोबत ठेवणे महत्त्वाचे आहे. तसेच, पावसाळ्यात जंगल आणि धबधब्यांच्या ठिकाणी भरपूर पाणी आणि गाळ साचलेला असतो, त्यामुळे सुरक्षित अंतर राखणेही गरजेचे आहे.

आंबोली हे फक्त पावसाळ्यातच नाही, तर वर्षभर निसर्गप्रेमी आणि पर्यटकांसाठी आकर्षणाचे ठिकाण असते. हिवाळ्यात येथे आल्हाददायक गारवा असतो, तर उन्हाळ्यातही येथे येणाऱ्या थंडगार वाऱ्यामुळे प्रफुल्लित वाटते. येथील घनदाट जंगले, पर्वतरांगा आणि धबधबे वर्षभर सुंदर दिसतात. त्यामुळे कोणत्याही ऋतूत आंबोलीला भेट देणे हा एक अनोखा आणि आनंददायी अनुभव असतो. फक्त योग्य सावधगिरी बाळगली, तर तुमची आंबोलीची सहल अधिक सुखद आणि सुरक्षित ठरते!

आंबोलीला का भेट द्यावी?

आंबोली घाट हा निसर्ग आणि साहस यांचा अनोखा मिलाफ असलेले महाराष्ट्रातील एक अप्रतिम हिल स्टेशन आहे. सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांमध्ये वसलेले हे ठिकाण आपल्या हिरव्यागार जंगलांनी, धबधब्यांनी आणि आल्हाददायक वातावरणाने पर्यटकांना आकर्षित करते. उन्हाळ्यात येथे थंडगार हवा असते, तर पावसाळ्यात हा परिसर जणू स्वर्गासारखा भासतो. दरवर्षी येथे मोठ्या प्रमाणात पाऊस पडतो, म्हणूनच आंबोलीला “महाराष्ट्राचे चेरापुंजी” असेही म्हणतात.

आंबोली हे प्रामुख्याने निसर्गप्रेमी आणि साहसी प्रवाशांमध्ये प्रसिद्ध आहे. येथे असलेले आंबोली धबधबा, नांगरतास धबधबा, महादेवगड पॉइंट आणि कवळेसाद पॉइंट ही ठिकाणे निसर्ग सौंदर्याने नटलेली आहेत. विशेषतः पावसाळ्यात रिव्हर्स वॉटरफॉल हा अनोखा नैसर्गिक चमत्कार पाहण्याचा आनंद काही औरच असतो. इथे पडणाऱ्या प्रचंड पावसामुळे, धबधबे आणि दऱ्यांमध्ये साचलेले धुके हे आंबोलीच्या सौंदर्यात भर टाकतात.

साहसप्रेमींसाठी येथे जंगल सफारी, निसर्ग भ्रमंती, पक्षी निरीक्षण आणि ट्रेकिंगसाठी उत्तम पर्याय उपलब्ध आहेत. आंबोलीच्या घनदाट जंगलांमध्ये दुर्मिळ सरडे, सर्प, बेडूक आणि विविध पक्ष्यांच्या प्रजाती आढळतात, त्यामुळे निसर्ग अभ्यासक आणि वन्यजीव प्रेमींसाठी हे ठिकाण उत्तम आहे.

इतिहास प्रेमींनी देखील आंबोलीला नक्की भेट द्यावी. येथे असलेला महादेवगड किल्ला हा मराठी इतिहासाच्या आठवणी जपणारा किल्ला आहे. तसेच, हिरण्यकेशी मंदिर हे धार्मिक स्थळही पर्यटकांच्या आकर्षणाचा केंद्रबिंदू आहे.

आंबोलीचे हवामान वर्षभर आल्हाददायक असल्यामुळे येथे कोणत्याही ऋतूत भेट देता येते. शांत, निसर्गरम्य वातावरण आणि मनमोहक निसर्गसौंदर्याचा आनंद लुटायचा असेल, तर आंबोली घाट हा नक्कीच एक आदर्श पर्याय आहे!