Thane

महाराष्ट्राच्या उत्तर-पश्चिम भागात वसलेले ठाणे हे मुंबई महानगर क्षेत्राचा एक अविभाज्य भाग आहे. हे भारतातील एक मेट्रो सिटी म्हणून ओळखले जाते. इथे तुम्हाला निसर्गसौंदर्य आणि झपाट्याने होणारी औद्योगिक प्रगती यांचा अद्भुत संगम पाहायला मिळेल. “तलावांचे शहर” म्हणून ओळखले जाणारे ठाणे हे ३० हून अधिक सुंदर तलावांनी समृद्ध आहे.

भौगोलिकदृष्ट्या, ठाणे हे पश्चिम घाटाच्या डोंगराळ प्रदेशाने व्यापलेले असून अरबी समुद्राच्या दिशेने विस्तारलेले आहे. या जिल्ह्यात वेगाने प्रवाहित होणाऱ्या उल्हास आणि वैतरणा या दोन नद्या आहेत, ज्या येथील निसर्ग अधिक मोहक बनवतात. आज, ठाणे हे अत्याधुनिक पायाभूत सुविधा आणि औद्योगिक विकास यामुळे एक महत्त्वाचे शहरी केंद्र बनले आहे, परंतु त्यानी आपला ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारसा जपून ठेवलेला आहे. भौगोलिक स्थान, समृद्ध इतिहास आणि निसर्गसौंदर्य यामुळे ठाणे हे महाराष्ट्राच्या विकासात मोलाचे योगदान देत आहे.

ठाण्याचा इतिहास

ठाणे जिल्ह्याचा इतिहास प्राचीन काळापासून सुरू होतो. ग्रीक तत्त्वज्ञ टॉलेमी यांनी त्यांच्या लेखनात ठाणे क्रीकजवळील एका स्थळाचा “चर्सोनेशस” म्हणून उल्लेख केला आहे. तसेच, प्रसिद्ध व्हेनेशियन प्रवासी मार्को पोलो यांनीही ठाण्याचे बंदरव्यवस्था आणि व्यापार मोठ्या प्रमाणावर विकसित झालेले एक समृद्ध राज्य म्हणून वर्णन केले आहे. इतिहासात ठाण्याचा “श्रीस्थानक” असाही उल्लेख आढळतो ज्याचे युरोप, ग्रीस, बाबिलोन आणि पर्शियाशी घनिष्ठ व्यापारी संबंध होते.

अशोकाच्या शिलालेखांमध्ये (इ.स.पू. २२५) आणि कान्हेरी गुंफांमध्येही ठाण्याचा उल्लेख आढळतो. दुसऱ्या शतकात राजा रुद्रमान याने उत्तर कोकणावर, त्यात ठाण्यासह कुलाबा प्रदेशावर राज्य केले. पुढे ५३१-५७८ AD दरम्यान मुशर्वन राजवंशाने आणि नंतर शिलाहार राजघराण्याने जवळपास ४०० वर्षे या प्रदेशावर राज्य केले.

१५३५ ते १७३९ या काळात वसई पोर्तुगीजांच्या अधिपत्याखाली होते. या काळात वसईतील लाकडाचा उपयोग युरोप आणि मक्केसाठी जाणाऱ्या नौकांसाठी केला जात असे. मात्र, १७३९ मध्ये मराठा सरदार चिमाजी अप्पा यांच्या नेतृत्वाखाली मराठ्यांनी ठाण्याला आपल्या ताब्यात घेतले. १८०२ मध्ये वसईच्या तहानुसार ठाण्यावर इंग्रजांचा ताबा आला आणि ते बॉम्बे प्रेसिडेन्सीचा भाग बनले.

ब्रिटिश राजवटीत व्यापाराचा विस्तार झाल्यामुळे शहर भरभराटीला आले. अखेर, १ मे १९६० रोजी महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीमुळे ठाणे अधिकृतपणे महाराष्ट्राचा भाग बनले.

ठाण्यामधील पर्यटन स्थळे

ठाणे हे मंदिरे, ऐतिहासिक स्मारके, नैसर्गिक सौंदर्य, साहसी पर्यटन आणि सांस्कृतिक वारसा यांचे एक उत्तम मिश्रण आहे. निसर्गप्रेमी, इतिहासप्रेमी आणि साहसी पर्यटकांसाठी येथे अनेक पर्यटन स्थळे आहेत.

• धार्मिक स्थळे
  १. टिटवाळा गणपती मंदिर: टिटवाळा गणेश मंदिर हे ठाण्यातील एक महत्त्वाचे धार्मिक स्थळ आहे, जे गणपतीला समर्पित आहे. गणेश चतुर्थीला येथे हजारो भक्तांची गर्दी होते. महाभारत काळाशी जोडले गेलेले हे मंदिर आध्यात्मिक आणि ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे आहे.
• गड आणि किल्ले
  १. वसई किल्ला (बसेन किल्ला):
  ११८४ साली यादव राजांनी बांधलेला वसई किल्ला पुढे १५३५ ते १७३९ या काळात पोर्तुगीजांच्या अधिपत्याखाली होता. येथे जहाजबांधणी व्यवसाय मोठ्या प्रमाणावर चालत असे. मराठ्यांनी १७३९ मध्ये हा किल्ला आपल्या ताब्यात घेतला. आज, या किल्ल्याचे प्राचीन अवशेष, दगडी भिंती आणि गॉथिक शैलीतील चर्च पर्यटकांना भुरळ घालतात.
  २. माहुली किल्ला:
  समुद्रसपाटीपासून २८१५ फूट उंचीवर असलेला हा किल्ला एकेकाळी मुघलांचा सर्वात बळकट किल्ला होता, नंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी तो जिंकुणी घेतला. दाट जंगल, प्राचीन जलाशय, मंदिरे आणि गुहांनी नटलेला हा किल्ला ट्रेकर्ससाठी अत्यंत आवडते ठिकाण आहे. किल्ला चढायला आव्हानात्मक असून अनुभवी गिर्यारोहकांसाठी खास आकर्षण आहे.
  ३. गोरखगड किल्ला:
  ट्रेकिंगसाठी आणि इतिहासप्रेमींसाठी एक उत्तम स्थळ असलेला गोरखगड किल्ला पूर्वी संतांचे ध्यानस्थळ म्हणून ओळखला जात होता. मध्यम अवघड ट्रेकिंग मार्गाने वर पोहोचल्यावर सह्याद्री पर्वतरांगांचे अद्भुत दृश्य दिसते. येथे शंकराचे एक लहानसे मंदिर आणि प्राचीन गुहा पाहायला मिळतात. पावसाळ्यात हा परिसर आणखीनच सुंदर दिसतो, त्यामुळे हा काळ येथे भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम मानला जातो.
• समुद्रकिनारे
  १. केळवा बीच: अरबी समुद्राच्या किनारी पसरलेला ८ किलोमीटरचा विस्तीर्ण किनारा असलेला केळवा बीच हा विकेंड गेटवे म्हणून ओळखला जातो. येथे घोडेस्वारी, वॉटर स्पोर्ट्स आणि संध्याकाळच्या सूर्यास्ताचे अप्रतिम दृश्य यामुळे पर्यटक येथे मोठ्या संख्येने येतात. येथील स्थानिक खाद्यपदार्थ, वडापाव, मिसळ आणि गरमागरम भजी यांचा आस्वाद घेता येतो.
• निसर्गरम्य स्थळे
  १. कचराळी तलाव
  ठाण्याच्या मध्यवर्ती भागात असलेला हा तलाव एक सुंदर विश्रांतीस्थळ आहे. येथे बोटिंग सुविधा, जॉगिंग ट्रॅक आणि छोट्या बागा असून, हे ठिकाण कुटुंबांसाठी आणि फिटनेसप्रेमींसाठी उत्तम पर्याय आहे. सुर्योदय आणि सूर्यास्ताच्या वेळी या तलावाचे सौंदर्य अधिक खुलते.
  २. हर हर गंगे धबधबा
  हा कृत्रिम धबधबा २४ मीटर उंच आणि २६ मीटर रुंद आहे. हिरव्यागार निसर्गाच्या सान्निध्यात हा धबधबा एक मनमोहक अनुभव देतो. खासकरून कुटुंबांसाठी आणि लहान मुलांसाठी हे एक आकर्षक ठिकाण आहे.
  ३. नाणेघाट डोंगररांग
  ठाण्याच्या जवळ असलेला नाणेघाट हा २६०० फूट उंच डोंगरी मार्ग असून, प्राचीन काळी हा व्यापारी मार्ग म्हणून वापरला जात असे. या घाटात प्राचीन गुहा, शिलालेख आणि दऱ्यांचे अप्रतिम दृश्य पाहायला मिळते. येथील मोठे दगडी भांडेही खास आकर्षण आहे. ट्रेकिंग, छायाचित्रण आणि तारांगण निरीक्षणासाठी हे ठिकाण उत्तम मानले जाते.
  ४. ठाणे क्रीक फ्लेमिंगो अभयारण्य
  हे महाराष्ट्रातील एक प्रसिद्ध पक्षी निरीक्षण स्थळ असून, येथे डिसेंबर ते फेब्रुवारी दरम्यान हजारो फ्लेमिंगो स्थलांतर करतात. हिरव्यागार मॅन्ग्रोव्ह जंगलाने वेढलेले हे ठिकाण पक्षीप्रेमी आणि निसर्गप्रेमींसाठी एक शांत विश्रांतीस्थळ आहे. बोट सफारीद्वारे हे अभयारण्य अनुभवणे हा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
  ५. तानसा वन्यजीव अभयारण्य
  ३२० चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले हे अभयारण्य विविध प्रकारच्या वनस्पती, पक्षी आणि प्राणी यांचे घर आहे. येथे बिबटे, हरिण, रानडुक्कर, सिव्हेट मांजर आणि २०० हून अधिक प्रकारचे पक्षी आढळतात. जंगलातील शांत झरे आणि हिरवळ पर्यटकांना एक अनोखा अनुभव देतात. निसर्ग छायाचित्रकार आणि पक्षी निरीक्षकांसाठी हे ठिकाण आदर्श आहे.
• अन्य आकर्षणे
  १. एल्विस बटरफ्लाय गार्डन
  निसर्गप्रेमींसाठी एक अनोखे आकर्षण असलेल्या या बागेत १४० हून अधिक जातींची फुलपाखरे आढळतात. ही एक नैसर्गिक बाग असून येथे हजारो रंगीबेरंगी फुलपाखरे पाहता येतात. सकाळी लवकर जाणे अधिक चांगले, कारण त्या वेळी फुलपाखरे अधिक सक्रिय असतात. येथे लहान मुलांसाठी आणि निसर्ग अभ्यासकांसाठी उपयुक्त माहिती दिली जाते.

भेट देण्यासाठी उत्तम काळ

ठाणे जिल्ह्याला का भेट द्यावी?

ठाणे हे निसर्गसौंदर्य, समृद्ध इतिहास आणि आधुनिक सुविधांचा उत्कृष्ट संगम आहे. “तलावांचे शहर” म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या ठाण्यात ३० हून अधिक सुंदर तलाव आहेत. टिटवाळा गणेश मंदिर, वसई किल्ला आणि घोडबंदर किल्ला यांसारखी ठिकाणे पर्यटनप्रेमींसाठी आकर्षणाचा केंद्रबिंदू आहेत.

तुम्हाला ठाण्यातील तांसा वन्यजीव अभयारण्य, ठाणे क्रीक फ्लेमिंगो अभयारण्य आणि हर हर गंगे धबधबा नक्कीच आवडतील. ट्रेकर्ससाठी माहुली किल्ला आणि नाणेघाट ही उत्तम ट्रेकिंगची ठिकाणे आहेत. शांत विश्रांती, सांस्कृतिक अनुभव किंवा निसर्गाच्या सान्निध्यात ट्रेकिंगचा अनुभव हवा असल्यास ठाणे हे आदर्श पर्यटनस्थळ आहे!